PIOTR SKAWIŃSKI – HISTORIA NIEZWYKŁA.

Rozwój wspaniałych Châteaux i ich win, nie tylko w Médoc, nie wynikał tylko z własności – arystokratów, bankierów, wielkiej burżuazji… W owym czasie właściciele rzadko zajmowali się administracją i zarządzaniem swoimi majątkami. Podstawową rolę odgrywali w nich ich zarządcy, dzisiaj powiedzielibyśmy dobrze wykształceni menedżerowie.

Do najwybitniejszych takich właśnie menedżerów XIX wieku w Bordeaux należał, obok Daniela Jouet’a z Château Latour, Josepha Goudal’a z Château Lafite i Théodora Galos’a z
Château Mouton – właśnie Piotr Skawiński z Château Giscours i jego synowie. Chociaż wielu

menedżerów często ma złą prasę, to nie był to przypadek słynnej w owym czasie rodziny Skawińskich, których winnice uważane były za wręcz modelowe.

Rodzina Skawińskich odegrała istotną rolę w zarządzaniu prestiżowymi winnicami w Médoc takimi jak Château Laujac w Médoc, Château Pontet Canet w Pauillac, Château Cantenac-Brown, Château Rauzan-Ségla i Château Giscours w Margaux, Château Leoville Las Cases, Château Leoville Barton i Château Léoville Poyferré w Saint-Julien.

W drugiej połowie XIX wieku Skawińscy aktywnie uczestniczyli w dyskusjach i wszelkich poczynaniach mających związek z chorobami winorośli (mączniak prawdziwy, pleśń) oraz filokserą. Choroby winorośli i filoksera były wielkim problemem winiarstwa nie tylko w Bordeaux, ale w całej winiarskiej Europie drugiej połowy XIX wieku.

Jak urodzony w  Krzeszowie,w ordynacji zamojskiej – Piotr Łukasz Skawiński (1812-1902), herbu Rawicz, pochodzący z kresowej licznej rodziny młody człowiek, znalazł się we Francji?

W 1830 roku, ledwie skończył nauki i zaczął pomagać ojcu w administrowaniu majątkiem, wybuchło Powstanie Listopadowe. Bierze w nim udział, zostaje ranny, odznaczony Virtuti Militari. Po upadku powstania zostaje zmuszony do wyjazdu. Wyjeżdża do Galicji, potem emigruje do Francji przez Triest i Marsylię..

W 1836 roku zaczyna uczęszczać do École d’Agriculture w Grignon pod Paryżem, najstarszej szkoły rolniczej we Francji, założonej w 1826 roku, którą kończy z wyróżnieniem. Zaraz po otrzymaniu dyplomu, w 1840 roku,  zostaje  zarządcą dużego majątku w Château De Razay położonego w Céré –la-Ronde, niedaleko Montrichard (Loir-et-Cher) w Turenii. Zajmuje się rolnictwem, hodowlą bydła, a przede wszystkim uprawą winorośli.

W 1840 roku żeni się z urodzoną w Radomiu  Marią Januszewicz (1823-1911), także córką powstańca.  W Montrichard przychodzą na świat  córka Blanche Marie Jeanne (1856-1870) i trzech synów: Teofil Józef Maria (Théophille Joseph Marie (1841-1930), Stanisław Karol (Stanislas Aka Charles (1842-1920) – przyszły zarządca winnic  Pontet-Canet  w Pauillac i  Rauzan-Ségla  w Margaux i Paweł Piotr (Paul Pierre Skawiński (1844-1933), przyszły właściciel Château Rosemont), którzy tak jak ojciec kończą szkoły rolnicze.

PIOTR SKAWIŃSKI I CHÂTEAU GISCOURS

W 1847 roku Piotr otrzymał interesującą propozycję objęcia stanowiska zarządcy w Chateau Giscours w Labarde nad Żyrondą. Opuścił Turenię razem z rodziną, by na stałe związać się z Médoc, gdzie pozostał aż do swojej śmierci.

Przez 50 lat Piotr Skawiński zarządzał Château Giscours, winnicy o historii sięgającej pierwszej połowy XIV wieku, do czasów rewolucji  należącej do rodziny Saint-Simon.

Podczas Rewolucji Francuskiej, w 1793 roku, majątek skonfiskowano i sprzedano dwóm Amerykanom z Bostonu – Johnowi Grayowi i Jonathanowi Davisowi. Potem kilka razy zmieniało właścicieli, aż do 1845 roku, kiedy zakupił je hrabia Jean Pierre de Pescatore, finansista, botanik i esteta, były żołnierz napoleoński. Dwa lata później zarządzanie majątkiem powierzył  Piotrowi Skawińskiemu. Pescatore miał szczęście ze Skawińskim, który okazał się jednym z największych zarządców winnic w Médoc i przyczynił się do uczynienia z Château Giscours jednej z najbardziej renomowanych winnic w Margaux.

W 1860 roku skonstruował specjalny pług do pracy w  winnicy, który nadal nosi jego imię i który przyniósł mu złoty medal Société d’agriculture de la Gironde w 1861 roku.  Mało kto wie, albo się o tym nie mówi, że Piotr Skawiński wpadł na pomysł grawitacyjnego transportu wina w piwnicy. Dziś większość najlepszych châteaux w Bordeaux i nie tylko, wykorzystuje grawitację w ich piwnicach. Wtedy było to rozwiązanie rewolucyjne. Pierre Skawiński pozostał w Château Giscours nawet, gdy nowym właścicielem stała się, wywodząca się z Danii rodzina Cruse (Château Laujac, Médoc), która sprzedała Giscours w 1913 roku.

Piotr Skawiński w 1889 roku za zasługi, jakie położył dla francuskiego rolnictwa otrzymał Legię Honorową. Zmarł 16 stycznia 1902.

Château Giscours przeszło długą, bolesną drogę (filoksera, 2 wojny światowe). Winnica była w złym stanie, winorośl rosła zaledwie na 10 hektarach. Zmiana nastąpiła, gdy w 1954 roku zakupił ją Nicolas Tari. Jego syn Pierre w 1976 roku, ówczesny właściciel Château, który był również sekretarzem generalnym Association des Grandes Crus, został wybrany jednym z  11 sędziów, którzy wzięli udział w historycznym konkursie degustacyjnym określanym jako „Sąd paryski” (Jugement de Paris), w 200-setną rocznicę powstania Stanów Zjednoczonych.
Sensacyjne wyniki ślepej degustacji win z Kalifornii  poruszyły szczególnie Francuzów. Na pierwszym miejscu, wśród białych i czerwonych, znalazły się wina z Kalifornii.. (Château Montelena i Stag’s Leap). Szok był tym większy, że wina kalifornijskie w owym czasie we Francji były praktycznie nieznane..

W 1995 roku nowym właścicielem  Chateau Giscours został Eric Albada Jelgersma. Najczarniejszy moment dla Chateau miał miejsce w 1998 roku, kiedy ujawniono w nim nielegalne praktyki łamania przepisów AOC Margaux. Zostało oskarżone o mieszanie swoich owoców z owocami z apelacji Haut Médoc, przy produkcji 16000 skrzynek swojej drugiej etykiety – La Sirene de Giscours z 1995 roku. Dalsze zarzuty stwierdzały, że mieszankę „ulepszano” mlekiem, wodą i kwasami owocowymi. Począwszy od rocznika 2000, Alexander van Beek, dyrektor winnicy, odwrócił losy Chateau Giscours. Każdy rocznik po nim wykazuje oznaki powolnej, ale stałej poprawy. Rocznik 2009, z bogatą, jedwabistą teksturą i dojrzałą osobowością wypełnioną cassis, okazał się znakomity, rocznik 2015 miał jeszcze wyższą jakość.

“LES SKAWINSKI, DES RÉGISSEURS MODERNISATEURS DES DOMAINES VITICOLES AU XIXe SIÈCLE”

W 2014 roku Skawińskim poświęcono specjalną konferencję w Pauillac – „Les Skawinski, des régisseurs modernisateurs des domaines viticoles au XIXe siècle”, zorganizowaną przez Claire Steimer, opiekuna dziedzictwa (conservateur du patrimoine). Według niej, polska rodzina Skawińskich odegrała kluczową rolę w zarządzaniu prestiżowymi Chateaux w Médoc i poważnie przyczyniła się do poprawy technicznej uprawy winorośli.

Piotr Skawiński skonstruował specjalny pług do winnicy, za który otrzymał złoty medal  Societé d’Agriculture de la Gironde w 1861 . Opracował także specjalną mieszankę zwaną proszkiem Skawińskiego („Poudre Skawiński” lub „Poudre et soufre Skawinski”) do ochrony winorośli przed pleśnią i mączniakiem prawdziwym, opartej na siarce, siarczanie miedzi, pyle węglowym i wapnie. Pierwsze próby z tym środkiem przeprowadzono w winnicach Giscours w 1882 roku.

W 1888 roku syn Piotra, Teofil wraz Edmondem Adde i Emmanuelem Caussade utworzyli Société Médocaine i otworzyli fabrykę tego środka w dawnym młynie, w porcie Saint-Christoly, u ujścia Żyrondy. Po pożarze fabryki w 1896 roku i wykupie udziału Edmonda Adde, Teofil Skawiński  odbudował fabrykę zgodnie z planami bordoskiego architekta Ernesta Minvielle. Stała się ona prawdziwą ikoną, pojawiającą się na pocztówkach reklamowych publikowanych na początku XX wieku. Produkowano tam proszek przeciwko pleśni pod nazwą „Etoile” jeszcze do 1955 roku.

W 1882 roku Alexis Millardet i Ulysse Gayon, odpowiednio profesorowie botaniki i chemii na Wydziale Nauk Uniwersytetu w Bordeaux, stworzyli tzw. ciecz bordoską lub Bordo Mix (fr. bouillie bordelaise), mieszaninę siarczanu miedzi, wapna gaszonego i wody), środek do zwalczania mączniaka rzekomego, mączniaka prawdziwego i innych grzybów, podobny do „Poudre et soufre Skawinski” Piotra Skawińskiego. Był to jednak tylko środek zapobiegawczy, nieskuteczny jeżeli grzyb już zaatakował roślinę. Dziś stosuje się także inne środki, ponieważ przy długim stosowaniu miedź poważnie zanieczyszcza glebę.

Odkrycie Milardeta było całkiem przypadkowe, zauważył on, że winorośl najbliżej dróg nie wykazuje oznak choroby grzybowej. Pleśń atakowała winorośl z dala od dróg. Okazało się, że krzewy winorośli przy drogach były spryskiwane mieszanką siarczanu miedzi i limonki, aby zniechęcić przechodniów do jedzenia winogron ! (tak powstała pierwsza mieszanka bordoska). Ten oprysk był widoczny, a owoce były gorzkawe i niesmaczne. Pamiętajmy także, że wtedy w szkołach rolniczych nie było takich specjalności jak enologia. Korzenie obecnego Instytut des Sciences de la Vigne et du Vin (ISVV) Uniwersytetu Bordoskiego sięgają właśnie końca wieku XIX. Jego zaczątkiem była Stacja Agronomiczna i Enologiczna (Station  Agronomique et Oenologique) założona w 1880 roku przez Ulissesa Gayon, ucznia samego Ludwika Pasteura i kontynuatora jego badań nad winem. Stację dopiero w 1916 roku przyłączono do Uniwersytetu w Bordeaux.
Tradycje badawcze Pasteura kontynuowali Jean Ribereau-Gayón, a szczególnie jego uczeń Émile Peynaud (1912-2004), uważany za ojca nowoczesnej enologii. Razem stworzyli w 1949 roku Instytut Enologiczny w Bordeaux.

TEOFIL SKAWIŃSKI (Théophile SKAWINSKI)- CHATEAU LAUJAC

Teofil, syn Piotra, mając zaledwie 21 lat, od  1862 roku kierował już wielkim, 400 hektarowym majątkiem Château Laujac, w samym sercu Médoc. Od 1852 roku do dziś jest w ręku rodziny Cruse. Posiadłość, położona w gminie Bégadan, najbardziej wysuniętej na północ części Médoc, rozciąga się na ponad 350 hektarach (winnice 110 ha). Laujac, nazwa kończąca się na „ac” w Gironde najczęściej oznacza dawne wille galijsko-rzymskie. Przy kopaniu fundamentów pod kadzie, odkryto w XIX wieku fragmenty mozaiki, wypolerowane topory krzemienne i ceramikę. Ziemia ta od niepamiętnych czasów była w rodzinie Aujeard’ów, ale po rewolucji trafiła w ręce M. de Villeminot, dostawcy broni dla armii Napoleona. Villeminot w 1810 roku zbudował neoklasyczne château, ale w 1824 roku sprzedał posiadłość Cabarrusowi, kupcowi – armatorowi z Bordeaux, ten z kolei ćwierć wieku później, w 1852 roku, Hermanowi Cruse,, jednemu z największych ówczesnych handlarzy winem w Bordeaux. Za radą zięcia kupił Laujac, nie odwiedzając go z powodu jego dobrej reputacji. Od tego czasu jest własnością jego bezpośrednich potomków. Bernard Cruse, który od 1957 roku prowadził winnicę, w 2012 roku przekazał stery w ręce córce Vanessy i zięcia René-Philippe Duboscq’a. Winiarnię i piwnicę w tej posiadłości zbudował w 1875 Teofil Skawiński, jego  zarządca, uważany w całym Médoc za wybitnego inżyniera rolnictwa, znanego z niezwykłych innowacji, szczególnie na polu walki z filokserą i pleśnią.  Zarządzał także Château d’Issan, Château la Dame Blanche, Château Haut-Bages-Libéral, Château Giscours (po śmierci ojca), Château Rauzan-Ségla i Château Pontet-Canet, która do rodziny Cruse należała aż do 1975 roku.

TEOFIL SKAWINSKI I CHATEAU LEOVILLE LAS CASES

Château Leoville Las Cases jest jedną z najstarszych, historycznych i najbardziej niezwykłych posiadłości w Médoc, Znajduje się na lewym brzegu ujścia Garonny, w niewielkiej miejscowości Saint-Julien Beychevelle. Założona w 1638 roku winnica, jedna z największych w owym czasie, zwana była pierwotnie Mont-Moytié, od nazwiska Jean’a de Moytié, założyciela winnicy, bogatego i wpływowego radnego Parlamentu w Bordeaux. Jean de Moytié kupił posiadłość w Médoc, tworząc jedną z pierwszych winnic w regionie. Było to jedno z pierwszych châteaux w Médoc, obok Château Margaux,  Château La Tour de Saint-Lambert, które znamy dziś pod nazwą Château Latour, Chateau Lafite i Chateau Calon (Ségur).
Pozostawała w jego rodzinie przez 100 lat. Spadkobiercy majątku, rodzina Gascq, zmienili nazwę posiadłości na Leoville i wprowadzili wiele innowacyjnych zmian w organizacji majątku i  winnicy. Stosowanych przez nich metod używa się do dziś. Jedną z nich było starzenie wina, dziwna, szalona koncepcja nie spotykana w tamtych czasach. Wina starzono w czystych, dębowych, dezynfekowanych roztworem siarki  beczkach, z czego korzystamy z powodzeniem dziś. W winnicy wymieniono odmiany na te o mniejszych jagodach, które dawały bardziej skoncentrowane wina i wprowadzono kratownice z drewna sosnowego do prowadzenia winorośli. Dzięki stałemu zakupowi ziemi, do czasu śmierci Alexandra Gascq, posiadłość miała ponad 300 hektarów, czyniąc Leoville  jedną z największych winnic w Bordeaux.

Leoville Las Cases powstała z podziału Château Léoville (konsekwencja konfiskat w okresie Rewolucji Francuskiej), a jej tworzenie rozpoczęło się około 1805 roku po śmierci Bernarda Abadie (1725-1805). Majątek po nim odziedziczył Pierre-Jean Beauvoir Marquis Las Cases,. Po jego śmierci w 1815 roku, 3/5 pierwotnego majątku odziedziczył jego syn, Adolphe de Las Cases (1782-1880). Ten historyczny galimatias wyjaśnia dlaczego w klasyfikacji z 1855 roku, bordoscy courtiers postanowili sklasyfikować jako Deuxième cru cały majątek Leoville, bez rozróżniania wszystkich trzech właścicieli.

Dopiero w 1880 roku zakończyły się problemy prawne związane z separacją Léoville las Cases i Léoville-Poyferré. W tym podziale budynki Château Leoville Poyferré i Leoville Las Cases zostały podzielone na dwie części, ale nadal mają obszary wspólne, co jest dosyć nietypowe. Po śmierci Adolfa de Las Cases w 1880 roku majątek odziedziczyły dzieci: Clotilde, Gaston i Tiburce Gabriel Marie Martin Alexandre (1823-1916). W 1886 Gabriel odkupił udziały Gastona. W 1900 roku stworzył spółkę cywilną Château Leoville Las Cases z 20 akcjami po 25000 franków. Gabriel objął 13 akcji a Ludovic Emmanuel Hrabia Rippert d’Alauzier (1852-1935), po śmierci matki Clotilde de las Cases, w 1881 roku, odziedziczył po niej 7 akcji.

W tym samym roku Gabriel de Las Cases zmuszony został do sprzedaży swoich udziałów, aby uregulować swoje długi. Sprzedał 6 udziałów swojej rodzinie a 7 udziałów kilku innym osobom (m.in. notariuszowi, brokerowi, w tym Teofilowi Skawińskiemu, zarządcy winnicy Chateau Giscours i Pontet-Canet oraz właścicielowi fabryki produkującemu środki przeciw pleśni (poudre etoile) w Saint-Christoly, synowi Piotra Skawińskiego.

Léoville Las Cases przylega do Château Latour na około 700 metrach, rozdziela je strumień Juillac. Część na obszarze starego Leoville nazywana jest Grand Clos (obok Château Latour), otoczona murem i ma powierzchnię około 60 ha a wejście zamknięte jest przez monumentalny portal, na którym znajduje się lew.

CHATEAU LEOVILLE LAS CASES , CLOS DU MARQUIS

W 1901 roku Theophile Skawiński został zarządcą majątku i dyrektorem spółki, rok później, w 1902 roku, tworzy nową markę, o czym mało kto wie, Clos du Marquis, na wzór Les Forts de Latour w Château Latour, która graniczy z Léoville Las Cases.
Clos du Marquis jest dziś już  historyczną  marką Domaines Delon. Dziś ta druga etykieta Las Cases stanowi odrębną markę. Nazwa Clos du Marquis  została zainspirowana przez Petit Clos przylegającą do Château de Léoville, rezydencję markiza Las Cases. Clos du Marquis jest produkowane z najlepszych terroir AOC Saint-Julien, które nie były częścią starego katastru Domaine de Léoville. Te tereny położone są nieco na zachód i są otoczone prestiżowymi

winnicami Saint-Julien i Pauillac: Léoville Poyferré, Léoville Barton, Pichon Longueville, Pichon  Longueville Comtesse de Lalande.

Wraz z rozpoczęciem nasadzeń młodych winorośli w winnicy Clos du Marquis, w celu zachowania ich uznanej jakości, podjęto decyzję o stworzeniu własnego drugiego wina – La Petite Marquise, wytwarzanego z winogron uprawianych na obszarze Clos du Marquis. Wytwarza się je z około 10% zbiorów Clos de Marquis, z krzewów w wieku 5-20 lat (około 15 tys. butelek). Należy je pić względnie młode ze względu na dominujący w mieszance merlot.

Będąc zarządcą spółki, cierpliwie zaczyna skupować udziały pozostałych akcjonariuszy, by ostatecznie w 1929 roku przejąć kontrolę nad spółką, uzyskując 13 z 20 udziałów. Teofil Skawiński ożeniony z Marguerite Valentine Cash (1846-1877) wydał za mąż  córkę Teresę Marię (1873-1957) za André Delona (1872-1951). Przed śmiercią w 1930 roku, Teofil przekazał udziały i kierowanie winnicą  zięciowi.

W 1923 roku Teofil otrzymał Legię Honorową, która jest dziełem całej rodziny i „ponad 60 lat służby na rzecz uprawy winorośli”.

Léoville las Cases staje się  zaczątkiem posiadłości rodziny Delon w Bordeaux. Stopniowo André Delon wykupuje akcje i zwiększa swój udział w posiadłości. André zmarł w 1951 roku, zastąpił go syn Paul Delon.
W 1959 roku enologicznym konsultantem winnicy został profesor Emile Peynaud. W 1976 r. zarządzanie majątkiem przejmuje Michel Delon, rozpoczynając renowację piwnicy. W 1994 roku, Jean-Hubert Delon dołącza do zarządu winnicy. Potomkowie Clotildy Alauzier z rodziny La Cases wciąż są akcjonariuszami mniejszościowymi w spółce. W 1997, Jean-Hubert Delon zakupił Château Nénin w Pomerol, w 2000 roku pra-pra wnuk Teresy Marii Skawińskiej i André Delona zostaje administratorem majątku. Winnicą kieruje dziś Jean Hubert Delon i jego siostra Genevieve d’Alton. Jean-Hubert jest także właścicielem Chateau Potensac w Medoc i Château Nénin w Pomerol (od 1997 roku)

Sto pięćdziesiąt lat po  klasyfikacji Chateau uzyskało status „super-drugiej” i jest uznawane  nieoficjalnie za szóste Premier cru, obok Lafite, Margaux, Latour, Haut-Brion i Mouton.  James Suckling z Wine Spectator napisał kiedyś, że gdyby pojedyncza posiadłość winiarska w Bordeaux miała dziś awansować do rangi Premier Cru Classé, Léoville las Cases byłaby wyborem większości koneserów win bordoskich. Winnica graniczy ze znakomitym sąsiadem, Château Latour. Wina z La Cases często je przypominają.

Okres działalności Skawińskich w Médoc , należy o tym pamiętać, był to czas próby nie tylko dla winiarstwa francuskiego, ale całej winiarskiej Europy. Druga połowa XIX i początki XX wieku to najtrudniejszy okres w dziejach europejskiego winiarstwa, to czas degradacji ogromnych obszarów winnic w całej Europie. To walka z mączniakiem, filokserą i pleśnią. W takim czasie żył i pracował Piotr Skawiński i jego synowie.

Wiktor Zastróżny